ظهور و سقوط القائده

 بنام خداوند جان آفرین            حکیم سخن در زبان آفرین

بنام خداوند جان و خرد             کزین برتر اندیشه برنگذرد

سلام بر همه مهربانان

ظهور و سقوط القائده

 

با توجه به اینکه هیچگونه اطلاعات ، علم ، دانش و علاقه ای به سیاست ندارم و بارها این موضوع را متذکر شده ام ، ولی موضوعاتی هستند که از روی کنجکاوی افراد را وادار به کنکاش می کنند . یکی از این موارد در رابطه با اینجانب همین موضوع القائده و بن لادن و ایمن الظواهری می باشد . بسیار مشتاق شده ام که بدانم که اینها را چگونه بوجود می آورند و چگونه تاریخ انقضایشان مشخص می شود و پس از فرارسیدن تاریخ انقضایشان در کدام عالم زندگی می کنند!!! بجز این موضوع سیاست مبارک همین (به اصطلاح ادبی و علمی )سیاست کاران و سیاست بازان باد . خداوند هرکس را به اندازه نیت و لیاقتش ارزش می بخشد !

بقیه در ادامه مطلب 

 نزدیک به دو ماه پیش بود که رسانه‌های جهان خبر ترور "اسامه بن لادن" سرکرده سازمان تروریستی القاعده را در صدر اخبار خود منتشر کردند، با فروکش کردن شوک حاصل از این خبر افکار عمومی به دنبال شناختن جانشین وی در القاعده بودند، اما بنا به دلایلی از جمله اختلافات داخلی و دشوار بودن تجمع سران این گروه برای تصمیم‌گیری در این زمینه این انتظار بیش از یک ماه به طول کشید تا اینکه نهایتاً سازمان القاعده، ایمن الظواهری نفر دوم این گروه را به عنوان جانشین خود انتخاب کرد.

با تغییر فرماندهی در یکی از مخوف‌ترین سازمان‌های تروریستی جهان شناخت سرکرده کنونی این سازمان و رویکرد عملیاتی وی به عنوان یکی از شاخص‌های اصلی فعالیت‌های این گروه در آینده در بررسی تحولات منطقه‌ای امری مهم به شمار می‌رود، به این منظور در این نوشتار سعی شده تا علاوه بر شناخت کلی از زندگی الظواهری رویکرد آینده القاعده نیز بررسی شود.

 زندگینامه

"أیمن محمد رباعی الظواهری" رئیس جدید سازمان تروریستی القاعده و جانشین "اسامه بن لادن" در ۱۹ ژوئن ۱۹۵۱ (۲۹خرداد   ۱۳۳۰) در یک  خانواده سطح بالا متشکل از افراد تحصیل کرده و پزشک در حومه شهر قاهره به  دنیا آمد.

 

پدر وی استاد داروشناسی و پدربزرگ وی امام جماعت مسجد الازهر، یکی از مهمترین مساجد اهل سنت بود.

وی که خود نیز دکتر و جراح  است در زمان ریاست بن‌لادن، مغز متفکر پشت سر او و شبکه القاعده بوده و به علت مشغله و امنیتی بودن موقعیت بن لادن، مسؤول مستقیم بسیاری از فعالیت های مسلحانه این سازمان بوده است.

او در آن زمان در لیست افراد تحت تعقیب پلیس فدرال آمریکا (اف.بی.آی) پس از  بن لادن، رتبه دوم را داشته و اکنون به هدف اول تحت تعقیب اف بی آی تبدیل شده و آمریکا برای سر او پاداشی معادل 25 میلیون دلار در نظر گرفته است.

وی در سال 1974 میلادی، از یکی از معتبرترین دانشگاه‌های پزشکی مصر فارغ التحصیل شد و تحصیلات دیگری را نیز در زمینه جراحی گذراند و پس از آن وی با اخوان المسلمین مصر به همکاری پرداخت.

زمانی  که در سال 1973 میلادی، جنبش "جهاد اسلامی مصر" پایه ریزی شد‌، الظواهری به آن ملحق شد.

در سال 1981 میلادی که اعضای این جنبش، انور سادات‌، رئیس جمهور اسبق مصر را ترور کردند وی در میان 301 تن از مظنونانی بود که به دنبال این حادثه  دستگیر شدند. در دادگاه از آنجا که مسلط به زبان انگلیسی بود به عنوان سخنگوی زندانیان  انتخاب شد.

سخنرانی‌های آتشین وی در دادگاه باعث جلب افکار عمومی نسبت به او شد. الظواهری پس از آزادی از سه سال زندانی که محکوم به آن شد بود، از مصر خارج شد و بعد از سفری کوتاه به عربستان و تغییراتی که در اندیشه جهادی او شکل گرفت، به گروه‌های جهادی عرب  که در افغانستان مشغول جنگ با ارتش سرخ شوروی بودند پیوست.

ایمن در زمان حضور در افغانستان با اسامه بن لادن آشنا شد و در آنجا بود که شبکه القاعده پی ریزی شد و بن لادن و الظواهری نخستین بار یکدیگر را در شهر پیشاور  پاکستان ملاقات کردند.

ایمن الظواهری با رسیدن به  رهبری "جنبش جهاد اسلامی" مصر در سال 1993 میلادی،‌ یکی از چهره‌های کلیدی در مبارزات سال‌های میانی دهه 1990 برای استقرار یک دولت رادیکال در این  کشور بود. وی مدتی بعد به فردی شناخته شده در القاعده تبدیل شد و همواره به عنوان فرد دوم این سازمان و زیر نظر بن لادن، فرماندهی بسیاری از عملیات های این سازمان در نقاط مختلف جهان را بر عهده داشت.

در 13 ژانویه سال 2006 میلادی آمریکا مدعی شد که در حمله‌ای موشکی در نزدیکی مرزهای پاکستان با افغانستان الظواهری را کشته است، اما وی دو هفته بعد در ویدئویی ظاهر شد و شخصاً این خبر را تکذیب کرد.

فعالیت‌های مسلحانه

ایمن الظواهری به عنوان نفر دوم شبکه القاعده در زمان بن لادن، در ارتباط با حملات مختلف از جمله بمب‌گذاری‌های هفتم اوت سال ۱۹۹۸ میلادی در سفارتخانه‌های آمریکا در دارالسلام تانزانیا و نایروبی کنیا، حمله به کشتی جنگی "یو.اس.اس.کول"، حملات ۱۱ سپتامبر سال ۲۰۰۱ میلادی به مرکز تجارت جهانی و پنتاگُون و... تحت تعقیب بین‌المللی است.

در  سال 1999 میلادی یک دادگاه نظامی در مصر به خاطر حادثه کشتار 58 تن از گردشگران  خارجی و چهار مصری که در سال 97 در این کشور انجام شده بود، الظواهری را در غیاب وی به  مجازات مرگ محکوم کرد.

وی همچنین در ارتباط با بمب‌گذاری در سفارتخانه‌های آمریکا در کنیا و تانزانیا نیز متهم شناخته شد، چند روز پس از این بمب‌گذاری‌ها، الظواهری با یک خبرنگار پاکستانی تماس گرفت و منکر مسؤولیت خود در این حوادث شد، اما از مسلمانان خواست به مبارزه خود علیه آمریکایی‌ها و یهودی‌ها ادامه دهند. یک ساعت بعد از این صحبت‌ها، موشک‌های کروز آمریکا اردوگاه آموزشی القاعده در  افغانستان را هدف قرار دادند. اما بن لادن و الظواهری از این حمله گریختند.

در  اوایل ماه دسامبر 2001 میلادی، گزارش شد که همسر ایمن الظواهری و سه دختر وی در بمب‌گذاری در شهر قندهار افغانستان که پایگاه طالبان بود‌، کشته شده‌اند.

درباره جزئیات و میزان نقش‌آفرینی الظواهری در انفجار برج‌های دوقلوی سازمان تجارت جهانی و ساختمان پنتاگون در آمریکا اطلاعات دقیق در دست نیست، اما "خالد شیخ محمد" عضو پاکستانی‌الاصل القاعده به عنوان طراح اصلی واقعه 11 سپتامبر در اعترافاتش گفته است که مسؤول عملیات 11 سپتامبر از آغاز تا پایان و فرمانده نظامی کلیه عملیات خارجی در کل جهان تحت فرماندهی بن لادن و ایمن الظواهری بوده است.

 

رویکرد آینده القاعده در زمان الظواهری

با وجود اینکه برخی از کارشناسان اعتقاد دارند که ترور بن لادن به عنوان پایه گذار و فرمانده رسمی و معنوی این سازمان ضربه‌ای سنگین برای شبکه "القاعده" به شمار می‌رود، اما عده‌ای دیگر این موضوع را رد کرده و حتی برخی معتقدند فعالیت‌های تروریستی القاعده در زمان الظواهری شدت بیشتری به خود خواهد گرفت.

نیکولاس کریستوف در مقاله‌ای در نیویورک تایمز تصریح می‌کند که کشته شدن بن‌لادن به معنی پایان کار القاعده نیست، چرا که ایمن الظواهری فرد دوم القاعده است که نقش مهمی را در سازماندهی آن ایفا می کند؛ از سوی یگر القاعده سازمانی متمرکز نیست و اعضای آن به صورت کاملاً مجزا از هم فعالیت می‌کنند و به این ترتیب از بین بردن سرکرده آن نمی‌تواند زیان جبران‌ناپذیری را به آن وارد کند.

به عقیده برخی تحلیلگران مسائل منطقه‌ای القاعده با رهبری ایمن الظواهری از تحرک بیشتری برخوردار خواهد گردید، زیر او تا پیش از این نیز طراح بسیاری از حملات القاعده بوده و اکنون که سکان ریاست این گروه را در دست گرفته، ممکن است آن را تحرک بیشتری بدهد، حتی برخی بر این عقیده اند که وی برای اثبات توانمندی های خود ممکن است عملیاتی را در سطح عملیات 11 سپتامبر یا وسیع‌تر از آن در آمریکا انجام دهد.

 

 اعلام ریاست الظواهری پس از گذشت بیش از یک ماه از مرگ بن لادن این موضوع را روشن کرد رهبران القاعده تلاش دارند تا ساختار جدید تشکیلاتی را ایجاد کرده و به فعالیت‌های مسلحانه خود در نقاط مختلف جهان ادامه دهند.

همچنین وی سعی خواهد داشت القاعده را از مقبولیت عربی برخوردار کند تا از آب گل آلودی که در اثر انقلاب‌های منطقه‌ای ایجاد شده، به نفع خود و این سازمان بهره‌برداری کرده و القاعده را در قالب جریان‌های اسلام‌گرا وارد دستگاه‌های حاکمیتی نماید.

چالش‌های پیش روی الظواهری

فرماندهی الظواهری اما با چالش‌هایی نیز همراه است، اسامه بن لادن یک رهبر کاریزما برای القاعده بود و بسیاری از جوانان فریب خورده حاضر بودند جان خود را برای وی فدا کنند، از سوی دیگر وی به علت اصالت سعودی خود نفوذ زیادی در میان سرمایه‌گذاران تروریسم بین‌الملل در منطقه داشت. به همین علت کارشناسان اولین چالش فراروی الظواهری را فراهم آوردن امکانات مالی برای القاعده می‌دانند.

تا پیش از این بیشترین کمک‌ها برای این سازمان از سوی عرب‌های افراطی حوزه خلیج فارس تامین می‌شد اما باید دید که آیا ایمن الظواهری به عنوان کسی که فرماندهی القاعده را از عربستان به مصر منتقل کرده، توان جذب این پول‌های کلان را دارد؟

یکی دیگر از مهم‌ترین چالش های فراروی الظواهری در زمامداری القاعده تلاش برای جمع کردن این نیروهای پراکنده در قالب یک سازمان منسجم است.

از سوی دیگر الظواهری بیش از هر چیز به مغز متفکر و برنامه‌ریز این سازمان مشهور است تا  رهبری با قدرت مدیریتی بالا؛ اما وی از نفوذ کمتری در میان اعضا و طرفداران  القاعده برخوردار است و این موضوع، احتمال افزایش شکاف در میان اعضای این سازمان در سال‌های آینده را بیشتر می‌کند.

اما منتصر الزیات، وکیل مصری سلفی ها در گفت وگو با العربیة تأکید دارد که با روی کار آمدن الظواهری، القاعده ساختار منسجم تر، منظم تر و تشکیلاتی تری خواهد یافت و بر حجم عملیات های سازمان یافته و هدفمند آن بویژه علیه آمریکا افزوده خواهد شد.

اکنون باید منتظر ماند و دید وی با راهبری خود، این سازمان پیچیده را که در عرصه بین المللی شاخ و برگ زیادی رویانده است چگونه مدیریت خواهد کرد.

..